به نقل از بهداشت نیوز مرگ مادر برای یک دختر ۲۳ ساله قضیه‌ی چندان کوچکی نیست، درست همانند ریختن آوار روی سر است؛ اما چرا مادر او فوت کرد، چون به سرطان روده‌ی بزرگ مبتلا شده می بود و سلول‌های سرطانی در سرتاسر بدنش جولان می‌دادند. یقیناً  این خانم به علت عدم دقت به علائم سرطان روده جان خود را از دست داده می بود و سرنوشت همه‌ی افرادی که به این بیماری دچار خواهد شد، مرگ نیست و با تشخیص به موقع می‌توان به زندگی عادی در ادامه گفت. سرطان روده‌ی بزرگ سومین سرطان شایع دنیاست. «دکتر محمد جعفرفره‌وش» متخصص داخلی، فوق تخصص گوارش و آندوسکوپی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران درمورد‌ی این سرطان می‌گوید.

سرطان روده‌ی بزرگ دقیقاً چه تعریفی دارد و آیا این قضیه درست است که سومین سرطان شایع دنیا محسوب می‌بشود؟

سرطان روده‌ی بزرگ در واقع، کولون «COLON» (راست‌روده) و رکتوم «RECTAL» (تکه انتهایی دستگاه گوارش) را دچار می‌کند. سرطان روده‌ی بزرگ نسبت به سرطان روده‌ی کوچک شایع‌تر است چون مدفوع در تماس با مخاط روده قرار می‌گیرد. سرطان روده‌ بزرگ سومین سرطان شایع در دنیاست و در کشورهای گسترش‌ یافته و صنعتی شیوع بیشتری دارد. این نوع سرطان در سرزمین ما نیز به علت تحول در سبک زندگی، شایع شده است.

چه دلایلی می‌تواند در ابتلا به این نوع سرطان نقش داشته باشند؟

دلایل بسیاری می‌توانند در ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ نقش داشته باشد که با اهمیت ترین آن مصرف بیشتر از اندازه‌ی چربی به‌اختصاصی چربی حیوانی و پروتئین مخصوصاً گوشت قرمز است. یکی دیگر از دلایلی که می‌تواند در ابتلا به سرطان روده نقش داشته باشد، ماشینی شدن زندگی و شهرنشینی است که پیامد آن عدم تحرک است. این چنین اضافه‌وزن و چاقی، گمان ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ را افزایش می‌دهد.

به‌طور کلی سرطان روده‌ی بزرگ در افرادی که از نظر اقتصادی و اجتماعی در سطح بالاتری می باشند دیده می‌بشود و گمان ابتلا به این بیماری در افرادی با سطح اقتصادی و اجتماعی پایین، کمتر وجود دارد. ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ به‌طور معمول در نزدیک به سن ۵۰ سال به بالاست ولی در زیر ۲۰ سال نیز ابتلا به این سرطان دیده شده است که یقیناً این قضیه زیاد نادر محسوب می‌بشود.

طبق معمولً افرادی که مبتلابه سرطان روده خواهد شد چه علائمی دارند؟

سرطان روده‌ی بزرگ در مرحله های اولیه‌ی ابتلا دارای علائمی است که می‌توان به خون در مدفوع (این خون می‌تواند به شکل مخفی در مدفوع باشد)، شکم‌درد، تحول در اجابت مزاج و حس ضعف و بی‌حالی اشاره کرد. یکی از نشانه‌های مهم که باید جدی گرفته بشود، کم‌خونی به‌اختصاصی کم‌خونی در آقایان است که این قضیه باید به‌دقت مورد بازدید قرار بگیرد. در برخی از موارد سرطان روده‌ی بزرگ می‌تواند بدون علامت باشد و فرد با شکم‌درد شدید، انسداد و سوراخ شدن روده، به شکل اورژانسی برای جراحی مراجعه کند و سپس از آن اشکار بشود که فرد به سرطان روده‌ی بزرگ مبتلاست.

چه مقدار ابتلا به بیماری‌های گوناگون می‌تواند تبدیل سرطان روده‌ی بزرگ بشود؟

طبق معمولً قبل از این که علائم سرطان به وجود همراه شوند ابتلا به پولیپ «POLYP» (برجستگی مخاطی در دستگاه گوارش) نقل است و نزدیک به ۸۰ درصد سرطان‌های روده به علت پولیپ به وجود می‌آید. نزدیک به ۳۰ درصد افراد زیر ۵۰ سال در روده‌ی خود پولیپ دارند و نزدیک به ۴۰ تا ۵۰ درصد، پولیپ در افراد بالای ۵۰ سال دیده می‌بشود. یقیناً همه‌ی پولیپ‌ها تبدیل به سرطان نمی‌شوند و تنها یک درصد از آن‌ها می‌توانند تبدیل به سرطان شوند.

ابتلا به سرطان به‌غیراز پولیپ می‌تواند به دلایل ناشناخته نیز به وجود بیاید و سلول‌ها بدون علت اشکار، اغاز به تکثیر کنند.

یکی دیگر از دلایلی که می‌تواند در سرطان روده‌ی بزرگ نقش داشته باشد ابتلا به برخی از بیماری‌ها است به‌طوری که برخی از افراد مبتلا به بیماری‌های التهابی روده همانند کرون و کولیت اولسروز، امکان پذیر به سرطان روده‌ی بزرگ مبتلا شوند. بعضی اوقات سرطان مستقیما روی سطح سلول‌های روده‌ی بزرگ تشکیل می‌بشود و علت به وجود آمدن آن وابسته به عامل فرد دیگر نیست. ژنتیک هم می‌تواند تا نزدیک به مقداری در ابتلا به این نوع سرطان نقش داشته باشد.

آیا این قضیه درست است که برخی از بیماران با مشاهده‌ی خون در مدفوع آن را چندان جدی نمی‌گیرند و آن را به بیماری‌های دیگر ربط خواهند داد؟

بله بعضی اوقات بیماران علت وجود خون در مدفوع را به بیماری‌هایی همانند بواسیر (هموروئید) و شقاق ربط خواهند داد و از مراجعه به پزشک اجتناب می‌کنند که این قضیه در شرایطی که فرد به سرطان روده‌ی بزرگ مبتلا باشد، می‌تواند عواقب جدی‌ای را برای بیمار به وجود بیاورد به همین علت با دیدن خون در مدفوع یا حتی با دیدن خون در ناحیه‌ی مقعد باید به متخصص گوارش مراجعه و از خوددرمانی پرهیز کرد.

یکی از علائم سرطان روده‌ی بزرگ شکم‌دردهای شدید است، آیا افراد در صورت ابتلا به شکم‌درد باید حتماً دلواپس شوند و به پزشک مراجعه کنند؟

در رابطه با ابتلا به شکم‌دردهای مختصر مدتی که بیشتر از یکی دو روز طول نکشند، چندان جای نگرانی نیست اما در شرایطی که شکم‌درد یک تا دو هفته طول بکشد باید جدی گرفته بشود به اختصاصی در شرایطی که با علائم فرد دیگر نیز همراه باشد. به‌طورکلی درد به ما مشخص می کند که در بدن اتفاقی افتاده است و نباید آن را نادیده گرفت.

به این قضیه اشاره کردید که ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ همیشه همراه با علائم نیست، در این چنین شرایطی چه طور می‌توان به سرطان پی برد؟

برای تشخیص به‌موقع سرطان روده‌ی بزرگ در تعداد بسیاری از کشورهای پیشرفته غربالگری از طریق کولونوسکوپی(COLONOSCOPY) انجام می‌بشود. همه افراد از ۵۰ سالگی که سن شیوع این نوع سرطان است باید غربالگری را انجام بدهند. انجام آزمایش سالانه‌ی بازدید خون مخفی در مدفوع نیز الزامی به نظر می‌رسد ولی کولونوسکوپی روش دقیق‌تری محسوب می‌بشود.

آن دسته از افرادی که ریسک ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ در آن‌ها زیاد تر است باید ۱۰ سال سریعتر یعنی از ۴۰ سالگی کولونوسکوپی را انجام بدهند. وقتی که فرد علائم نداشته باشد و به بیماری خاصی مبتلا نباشد می‌تواند سپس از کولونوسکوپی با دقت به صلاح‌دید پزشک، انجام مجدد این کار را به ۱۰ سال سپس موکول کند.  

در صورتی که اشکار بشود فرد به سرطان روده‌ی بزرگ مبتلاست، درمان به چه شکل است؟

درمان کاملاً به مرحله‌ی سرطان و قسمتی از روده که به سرطان مبتلا شده است بستگی دارد. اگر سرطان در مرحله های اولیه و فقط مخاط را دچار کرده باشد، برداشتن آن تکه از مخاط که سرطانی شده است به‌وسیله‌ی کولونوسکوپی انجام می‌بشود ولی در صورتی‌که سرطان از مخاط عبور کرده‌ و به سلول‌های دیگر رسیده باشد، باید با جراحی قسمتی از روده را برداشت.

بعضی اوقات باید روده به‌طور کامل برداشته بشود و به‌جای روده، کیسه (روده‌ی مصنوعی) گذاشته بشود. در صورتی که متاستاز (سرطانی شدن تکه‌های دیگر بدن به علت پیشرفت بیماری) نقل باشد، شیمی درمانی هم باید انجام بشود. اگر راست روده (رکتوم) دچار سرطان شده باشد علاوه بر شیمی‌درمانی، رادیوتراپی نیز الزام دارد.

اگر منشأ سرطان روده‌ی بزرگ جای فرد دیگر از بدن باشد درمان به چه شکل است؟

اگر سرطان روده‌ی بزرگ به علت متاستاز به وجود بیاید، یعنی تخمدان، رحم یا پروستات دچار سرطان شوند و به روده‌ی بزرگ متاستاز کنند، در این چنین شرایطی درمان سخت‌تر خواهد می بود چون منشأ سرطان روده‌ی بزرگ نیست و همه‌چیز به منشأ سرطان بستگی دارد. درمان در این چنین شرایطی زیاد متفاوت خواهد می بود.

به‌گفتن سوال آخر، در صورت ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ و درمان آن، طول عمر بیمار به شکل خواهد می بود؟

این قضیه نیز به‌شدت سرطان روده‌ی بزرگ بستگی دارد در شرایطی که سرطان روده‌ی بزرگ سریع تشخیص داده بشود و تنها مخاط روده‌ را دچار کند، طول عمر این دسته از افراد تفاوتی با افراد عادی ندارد، اما در صورت متاستاز بعد از درمان، در ۵ سال تنها ۲۰ درصد گمان زندگی وجود دارد.

رابطه‌ خوردن سبزی و سرطان

سرطان روده‌ی بزرگ می‌تواند برای افرادی که به آن مبتلا خواهد شد دردسرهای بسیاری را به وجود بیاورد. برخی باورها در رابطه با این سرطان در متن زیر آمده است.

مصرف سیگار و دخانیات می‌تواند شانس ابتلا به تعداد بسیاری از بیماری‌ها را افزایش بدهد برخی بر این باورند که سیگار گمان ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ را افزایش می‌دهد این باور درست است.

زیاد از افراد فکر می‌کنند که مصرف میوه و سبزی می‌تواند مانع از ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ بشود این باور نادرست است و سبزی و میوه به شکل مستقیم تأثیری در عدم ابتلا به سرطان ندارند و تنها به علت جذب کالری کمتر به بدن و نرسیدن چربی به بدن، می‌توانند نقش داشته باشند.

تحرک و ورزش می‌تواند مانع از ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ بشود این باور درست است و افراد باید حداقل ۲۰ دقیقه در روز پیاده‌روی کنند.

ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ در بین افراد ساکن در روستا و کارگران کمتر دیده می‌بشود این باور درست است و علت آن به تحرک زیاد تر و مصرف کمتر غذاهای چرب و پرکالری برمی‌گردد.

برخی بر این باورند که ابتلا به التهاب آپاندیس یا سرطان معده می‌تواند علتابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ بشود این باور نادرست است و ارتباطی بین این بیماری‌ها با این نوع سرطان وجود ندارد.

مصرف غذاهای فست فود و کنسرو می‌تواند گمان ابتلا به سرطان روده را افزایش بدهد این باور کاملاً درست است و افراد باید مصرف اینگونه مواد غذایی را محدودکنند.

منبع: مهر