شواهدی که در غاری در مالت کشف شده‌اند، نشان خواهند داد که شکارچی‌گردآورندگان پیش از اغاز کشاورزی در سرزمین مهم اروپا، به این جزیره‌ی دیدنی مدیترانه‌ای سفر کرده بودند. اگر این نوشته صحت داشته باشد، این محوطه‌ی باستانی ۸۵۰۰ ساله، باورهای رایج درمورد‌ی روال تحول اجتماعی در بین آخرین جوامع بین‌سنگیِ این قاره را به چالش می‌کشد.

پژوهشگران که یافته‌هایشان را در نشریه نیچر انتشار کردند، استدلال می‌کنند که به گمان زیادً باید نزدیک به هزار سال از تاریخ باستانی مالت، سرزمین جزیره‌ای کوچک واقع در دریای مدیترانه و جنوب ایتالیا را مجدد از نو بازدید کنیم.

بااین‌حال، کشف‌های صورت‌گرفته در غاری به‌نام لاتنیا (Latnija) در منطقه‌ی شمالی مِلیها (Mellieħa) در جزیره‌ی مالت، پژوهشگران را به بازنگری روایت‌های تاریخی واداشته است. در این مکان، پژوهشگرانی از مؤسسه‌ی ژئوآنتروپولوژی ماکس پلانک و دانشگاه مالت شواهدی از وجود انسان‌ها در نزدیک به ۸۵۰۰ سال پیش یافته‌اند؛ یعنی تقریباً هزار سال پیش از نخستین کشاورزان شناخته‌شده.

یافته‌ها شامل ابزارهای سنگی، باقی مانده اجاق و زباله‌های غذایی پخته‌شده‌ می باشند؛ بخشی از این غذاها حتی از حیواناتی به‌دست آمده‌اند که گمان می‌رود پیش از آن زمان از جزیره منقرض شده بودند.

النور اسکری، نویسنده‌ی مهم مقاله او گفت: «ما شواهد بسیاری از وجود گونه‌های گوناگون جانوران وحشی، از جمله گوزن قرمز، یافتیم که فکر می‌شد در آن زمان منقرض شده باشد. آن‌ها این گوزن‌ها را شکار می‌کردند و می‌پختند، همراه با لاک‌پشت‌ها و پرندگانی که برخی از آن‌ها زیاد بزرگ بودند و امروزه منقرض شده‌اند.»

علاوه بر جانوران خشکی‌زی، در پسماندهای غذایی پخته‌شده، مجموعه‌ی گسترده‌ای از منبع های دریایی از جمله فُک و ماهی و این چنین هزاران شکم‌پای، خرچنگ و توتیای دریایی نیز مشاهده شده است. اما شکارچی‌گردآورندگان برای برگزاری این مهمانی‌های مالتی چه مقدار در دریا پیش رفته بودند؟ به حرف های‌ی کارشناسان، آن‌ها دست‌کم ۱۰۰ کیلومتر از آب‌های آزاد را پیموده‌اند. دلنشین‌تر این که این دریانوردان باستانی به گمان زیادً این سفرها را با منفعت گیری از قایق‌های کنده‌کاری‌شده‌ی ساده و بدون منفعت‌گیری از بادبان انجام می‌دادند.

نیکلاس ولا، نویسنده‌ی همکار مطالعه، توضیح می‌دهد که با تکیه بر جریان‌های سطحی دریا و بادهای غالب، همراه با منفعت گیری از نشانه‌های طبیعی، ستارگان و دیگر راه حلهای راه‌یابی، عبور از فاصله‌ای نزدیک به ۱۰۰ کیلومتر با شدت تقریبی ۴ کیلومتر در ساعت ممکن بوده است. حتی در طویل‌ترین روز سال نیز، این دریانوردان ساعت‌ها در تاریکی مطلقِ آب‌های آزاد سفر می‌کردند.

نویسندگان مطالعه بر این باورند که یافته‌هایشان می‌تواند عرصه‌ساز بازنگری‌های عمیق در خصوص جوامع باستانی شکارچی‌گردآورنده‌ی اروپا و تأثیرات آن‌ها بر محیط‌زیست حوالی‌شان بشود. اکنون این گمان نقل است که برخی از جمعیت‌های جانوری بومی در مالت و دیگر جزایر دورافتاده‌ی مدیترانه، تا حدی به‌علت وجود انسان‌ها منقرض شده باشند. این کشف حتی گمان وجود ارتباطات دریایی ناشناخته بین جوامع بین‌سنگی را نیز افزایش می‌دهد.

اسکری در آخر او گفت: «نتایج مطالعه، هزار سال به پیشینه‌ی تاریخی مالت اضافه می‌کند و لزوم بازنگری در توانمندیهای دریانوردی واپسین شکارچی‌گردآورندگان اروپا، ارتباطات آن‌ها و تأثیراتشان بر اکوسیستم را نقل می‌سازد.»