اخترشناسان با شناسایی یک سیگنال بی‌سابقه از اعماق فضا، با یکی از بزرگترین معماهای کیهانی روبه رو شده‌اند: انفجار پرتو گاما (GRB) که به جای یک بار، چندین مرتبه در طول یک روز تکرار شده است.

انفجارهای پرتو گاما از قدرتمندترین رویدادهای شناخته‌شده در کیهان می باشند که تنها در چند ثانیه، به اندازه‌ی کل انرژی خورشید در طول ۱۰ میلیارد سال عمرش انرژی آزاد می‌کنند. این اتفاق‌ها طبق معمولً در آخر زندگی ستاره‌های پرجرم و طی یک ابرنواختر رخ خواهند داد؛ فرآیندی سریع و مهیب که جرم ستاره را به‌طور کامل نابود می‌سازد.

اما کشف تازه اخترشناسان همه‌چیز را پیچیده‌تر کرده است. آن‌ها با اتفاق‌ای روبه رو شدند که هیچ توضیحی برایش وجود ندارد: انفجار پرتو گامایی که در طول یک روز چندین بار تکرار شد؛ گویی ستاره توانسته باشد پشت سر هم چندین بار بمیرد.

آنتونیو مارتین کارییو، اخترشناس از کالج دانشگاهی دوبلین و از نویسندگان پژوهشی که به شرح جزئیات کشف می‌پردازد، در بیانیه‌ای گفت: «این اتفاقات با هر چیزی که در ۵۰ سال قبل از رصد انفجارهای پرتو گاما دیده‌ایم، متفاوت است.» او این چنین پافشاری کرد که انفجارهای پرتو گاما رویدادهایی فاجعه‌بار می باشند و انتظار می‌رود فقط یک‌بار رخ دهند، چون منبع آن‌ها در تاثییر انفجار عظیم باقی نمی‌ماند.

فرآیند مرگ ستاره‌ها، نقطه‌ی اغاز این سوال است. هنگامی که یک ستاره‌ی پرجرم، دست‌کم چند برابر سنگین‌تر از خورشید، همه سوخت خود را مصرف می‌کند، تقریباً بلافاصله تحت گرانش خودش فرومی‌پاشد و به شکل یک ابرنواختر منفجر می‌بشود. این چنین انفجاری ستاره را متلاشی و باقی مانده آن را به فضا پرتاب می‌کند.

منظومه‌های ستاره‌ای دوتایی، مثالی فرد دیگر از آخر‌های سهمگین می باشند. در این منظومه‌ها، یک کوتوله سفید فوق‌چگال در کنار یک ستاره‌ی معمولی قرار دارد. اگر مدار آن‌ها بیش‌از‌حد به هم نزدیک بشود، کوتوله سفید اغاز به مکیدن حجم بسیاری از ماده‌ی ستاره‌ی همدم می‌کند. هنگامی این مواد روی سطح کوتوله سفید به حد بحرانی برسند، انفجار گرماهسته‌ای رخ می‌دهد که هر دو ستاره را نابود می‌کند.

مواردی از انفجار چندباره‌ی ستاره‌ها پیش‌تر نیز به ثبت رسیده است. در سناریوی کوتوله سفید، پیش از وقوع ابرنواختر مهم، یک انفجار کوچک‌تر ناشی از ابر هلیوم ربوده‌شده رخ می‌دهد. اما این چنین فرآیندی تنها یک ابرنواختر واقعی تشکیل می‌کند و قادر به تشکیل چندین انفجار پرتو گاما نیست.

همین تفاوت است که به انفجار تازه با نام GRB 250702B اهمیت تعداد بسیاری می‌بخشد. این اتفاقات نخستین بار در دوم ژوئیه توسط تلسکوپ فضایی پرتو گامای فرمی ناسا شناسایی شد. در کل، سه انفجار مجزا ثبت گردید. سپس، اشکار شد که تلسکوپ پرتو ایکس اینشتاین پروب تقریباً یک روز سریعتر نیز فعالیت شبیهی را ثبت کرده می بود.

جزئیات ثبت‌شده، شگفتی بیشتری به ابعاد ماجرا می‌بخشد. اندرو لوان، اخترشناس در دانشگاه رادبود و نویسنده‌ی همکار پژوهش، می‌گوید: «این انفجار ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ برابر طویل‌تر از زیاد تر انفجارهای پرتو گاما می بود.» مارتین کارییو نیز افزود که این اتفاق ویژگی تناوبی داشت؛ اتفاق‌ای که تا بحال هیچ زمان مشاهده نشده می بود.

هیچ نظریه‌ی شناخته‌شده‌ای نمی‌تواند توضیح کاملی برای رخداد مشاهده‌شده اراعه دهد. ساده‌ترین فرضیه، فروپاشی یک ستاره‌ی پرجرم است که بخشی از موادش هم چنان موتور مرکزی را تغذیه می‌کرده است. اما این چنین فرآیندی تنها چند ثانیه انفجار پرتو گاما تشکیل می‌کند. لوان در این باره می‌گوید اگر این اتفاقات ناشی از یک ستاره‌ی پرجرم باشد، با نوعی فروپاشی مواجه هستیم که تا بحال شبیه آن را ندیده‌ایم.

فرضیه‌ی دیگر، به اتفاقات گسیخت کشندی بازمی‌گردد؛ اتفاق‌ی هولناکی که طی آن یک سیاه‌چاله ستاره‌ای را می‌بلعد. مارتین کارییو درمورد‌ی این گمان گفت: «برای توضیح ویژگی‌های این انفجار باید یک ستاره‌ی غیرمعمول توسط سیاه‌چاله‌ای حتی شگفت‌تر نابود شده باشد.»

سیاه‌چاله‌ی موردنظر احتمالا از نوع سیاه‌چاله‌های بین‌جرم باشد؛ اجرامی که بین سیاه‌چاله‌های معمولی حاصل از مرگ ستاره‌ها و سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم حاکم بر کهکشان‌ها قرار می‌گیرند. تا بحال هیچ سیاه‌چاله‌ی بین‌جرمی به‌طور مستقیم مشاهده نشده و اخترشناسان آن را شکاف جرمی می‌نامند.

هر دو سناریو در صورت صحت، نخستین مثالی ثبت‌شده در نوع خود خواهند می بود. مارتین کارییو در آخر افزود: «تا این مدت یقین نیستیم چه چیزی این اتفاق را تشکیل کرده یا حتی این که آیا می‌توانیم حقیقت را کشف کنیم، اما با این پژوهش گامی بزرگ به‌سوی فهمیدن این جرم زیاد غیرعادی و شوق‌انگیز برداشته‌ایم.»

نتایج پژوهش در نشریه Astrophysical Journal Letters انتشار شده است.